Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi
90-051 Łódź, Al. Piłsudskiego 22
tel.: 42 272 2030, faks: 42 272 2031
Poniżej zamieszczony został krótki przegląd typów zadań testowych wykorzystywanych na testowej części Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego Diagnostów Laboratoryjnych a także instrukcja dotycząca zasad prawidłowego wypełniania kart odpowiedzi, które są jedynym dokumentem przeznaczonym do udzielania odpowiedzi.
Ogólne reguły
Zadania proste
Zadania proste z zaprzeczeniem
Zadania złożone
Ogólne reguły konstrukcji zadań testowych
Wszystkie zadania są zbudowane według ogólnego schematu obejmującego trzon zadania oraz listę 5 odpowiedzi do wyboru, oznaczonych literami A, B, C, D i E. Tylko jedna z tych odpowiedzi jest uznawana za prawidłową. W niektórych zadaniach prostych odpowiedzi nieprawidłowe (tzw. dystraktory) mogą zawierać pewne elementy prawdy lecz w mniejszym stopniu niż odpowiedź prawidłowa. W takich wypadkach należy wskazać odpowiedź w największym stopniu spełniającą kryteria określone w trzonie zadania (patrz 1. z poniższych przykładów). Wszystkie prezentowane przykłady zadań pochodzą z testowego egzaminu specjalizacyjnego z laboratoryjnej diagostyki medycznej.
W tym typie zadań lista odpowiedzi jest sformułowana wprost i stanowi zwykle dokończenie zdania rozpoczętego w trzonie zadania, jak w poniższym przykładzie:
Nr 1. Gruczolak przysadki mózgowej powoduje najczęściej nadmierne wydzielanie:
| A. ACTH. | B. prolaktyny. | C. TSH. | D. hormonu wzrostu (GH). | E. gastryny. |
W powyższym zadaniu już sam jego trzon sugeruje, że niektóre odpowiedzi mogą zawierać nazwy hormonów wydzielanych przez guzy przysadki - a więc posiadać pewne prawdopodobieństwo prawdziwości. I istotnie tak jest; jedynie odpowiedź E jest całkowicie nieprawidłowa i podczas rozwiązywania testu powinna być odrzucona w pierwszym rzędzie. Pozostałe odpowiedzi zawierają nazwy hormonów wydzielanych przez różne guzy przysadki. Na tym etapie rozwiązujący test musi ustalić jakie guzy przysadki występują najczęściej (a wiedza o hiperprolaktynemii będzie dodatkowym atutem).
W niektórych przypadkach konstrukcja trzonu zadania lub dobór wariantów odpowiedzi powodują, że z logicznego punktu widzenia tylko jedna odpowiedź jest prawdziwa, a wszystkie pozostałe są całkowicie fałszywe. Dobrą ilustrację stanowi poniższy przykład:
Nr 2. Wartość WBC na wyniku morfologii wykonanej metodą automatyczną wynosi 5x103/uL. Rozmaz krwi obwodowej badanego pacjenta ujawnił obecność 40 erytroblastów na 100 leukocytów. Wskaż rzeczywistą liczbę leukocytów pacjenta:
| A. 2,82 x 103/uL. | B. 2,30 x 103/uL. | C. 4,12 x 103/uL. | D. 3,57 x 103/uL. | E. brak prawdziwej odpowiedzi. |
W powyższym zadaniu dla oceny odpowiedzi A, B, C i D należy zastosować odpowiedni algorytm do przeliczenia wartości WBC. Uzyskany wynik powinien być zgodny z jedną z odpowiedzi A-D, natomiast odpowiedź E należy wskazać jeśli żadna z uzyskanych odpowiedzi A-D nie jest zgodna z wyliczeniem.
W wielu zadaniach prostych ostatnia odpowiedź (E.) ma postać przeciwną, tzn. odpowiadającą poprawności odpowiedzi A-D - jak w następnych dwóch przykładach poniżej. Stanowi to istotne ułatwienie dla rozwiązującego test. Wystarczy bowiem pewne rozpoznanie prawdziwości co najmniej dwóch spośród odpowiedzi A-D, by móc jednoznacznie wskazać, że prawidłową odpowiedzią jest E.
Nr 3. Niedobór witaminy B12 może:
| A. powodować zmiany w układzie nerwowym i typowe zmiany języka. |
| B. być spowodowany dietą wegetariańską. |
| C. prowadzić do makrocytozy. |
| D. upośledzać syntezę DNA. |
| E. wszystkie odpowiedzi prawidłowe. |
Nr 4. Które z poniższych stwierdzeń jest prawdziwe?
| A. 1,25-dihydroksycholekalcyferol jest produkowany w nerkach i umożliwia wchłanianie wapnia w jelicie. |
| B. stężenie wapnia zjonizowanego można mierzyć potencjometrycznie. |
| C. niedobór magnezu predysponuje do zaburzeń rytmu serca. |
| D. parathormon hamuje resorbcję fosforanów w kanalikach nerkowych. |
| E. wszystkie odpowiedzi prawidłowe. |
Przykład nr 4 pokazuje również, że w niektórych przypadkach trzon zadania nie stanowi części wspólnej stwierdzeń, których prawdziwość musi ocenić egzaminowany. W tym wypadku stwierdzenia te w całości są umieszczone w poszczególnych odpowiedziach. Nie jest to układ zadania preferowany przez CEM, gdyż zwykle utrudnia porównywanie odpowiedzi pomiędzy sobą, narzuca konieczność analizy różnych sytuacji klinicznych jak i technologii pomiarowych. Jednak w powyższym przykładzie sposób sformułowania odpowiedzi E ponownie ułatwia zdającym zadanie.
W zadaniach prostych z zaprzeczeniem w trzonie zadania (zwykle pod jego koniec) pojawia cię formuła zawierająca negację. Dla ułatwienia formuła taka może być oznaczona podkreśleniem i wytłuszczonym drukiem, jak w poniższych przykładach. Technika rozwiązywania takich zadań nie różni się właściwie od sposobu rozwiązywania zadań prostych, z tym że wszystkie warianty odpowiedzi powinny być z zasady jednoznacznie prawdziwe albo fałszywe.
Nr 5. Wszystkie stwierdzenia dotyczące urobilinogenu są prawdziwe z wyjątkiem:
| A. jest wytwarzany w jelicie cienkim. |
| B. drogą krążenia wrotnego dostaje się do wątroby i jest wydalany do żółci. |
| C. swobodny odpływ żółci jest warunkiem pojawienia się urobilinogenu w moczu. |
| D. w wirusowym zapaleniu wątroby urobilinogen w moczu jest wybitnie podwyższony. |
| E. w wirusowym zapaleniu wątroby urobilinogen w moczu jest obniżony. |
W powyższym przykładzie uważne porównanie wariantów odpowiedzi pokazuje, że odpowiedź D i E nie mogą być jednocześnie prawdziwe. Tak więc odpowiedź prawidłowa powinna kryć się wśród tej pary.
Nr 6. Które z poniżej wymienionych badań wykonywanych w chorobach wątroby nie jest związane z ich etiologią?
| A. stężenie bilirubiny całkowitej w surowicy. |
| B. HBsAg. |
| C. anty HBc. |
| D. anty HCV. |
| E. przeciwciała przeciwjądrowe. |
Przykład nr 6 wydaje się nie wymagać metodologicznego komentarza, warto natomiast zwrócić uwagę na zadanie oznaczone nr 7. W tym przypadku pytanie dotyczy maksymalnego czasu jaki może upłynąć od pobrania krwi do otrzymania wyniku. Jest oczywiste że odpowiedzi wskazujące wyższe wartości niż odpowiedź prawidłowa są z logicznego punktu widzenia prawdziwe, jednak zadaniem zdającego jest w takim przypadku wskazanie wartości granicznej.
Nr 7. Czas od pobrania krwi do otrzymania wyniku (TAT) w przypadku biomarkerów martwicy kardiomiocytów do celów diagnostycznych nie powinien przekraczać:
| A. 30 min. | B. 45 min. | C. 60 min. | D. 1,5 godz. | E. 2 godz. |
W tzw. zadaniach złożonych trzon zadania zawiera numerowaną listę stwierdzeń lub określeń, które mog± być fałszywe lub prawdziwe. Poszczególne warianty odpowiedzi zawierają różne podzbiory elementów tej listy. Zadaniem zdającego jest wskazanie odpowiedzi która zawiera największą (zwykle pełną) listę elementów prawdziwych. Podczas rozwiązywania takich zadań pomocne może być oznaczenie elementów co do których zdający ma pewność że są prawdziwe (np. za pomocą znaku +) albo fałszywe (np. za pomocą znaku -). W następnym kroku można wykluczyć odpowiedzi które zawierają którykolwiek z elementów fałszywych.
Nr 8. Alfa1-antytrypsyna jest:
1) białkiem ostrej fazy;
2) inhibitorem elastazy granulocytów;
3) inhibitorem czynników krzepnięcia i fibrynolizy;
4) aktywatorem inhibitorów plazminogenu;
5) inhibitorem cytokinowych reakcji zapalnych.
Prawidłowa odpowiedź to:
| A. 1,2. | B. 1,2,3. | C. 3,5. | D. 2,4. | E. 3,4,5. |
Jeśli np. rozwiązując poniższe zadanie zdający jest pewien, że chromogranina A nie występuje w ziarnistościach granulocytów obojętnochłonnych, to może wykluczyć prawidłowość odpowiedzi A, B i D. W dalszym kroku należy rozstrzygnąć czy prawidłowe jest stwierdzenie nr 3 czy nr 5.
Nr 9. Które ze stwierdzeń dotyczących chromograniny są prawdziwe?
1) występuje w ziarnistościach granulocytów obojętnochłonnych;
2) jest wydzielana łącznie z katecholaminami;
3) jej stężenie wzrasta w guzie chromochłonnym nadnerczy;
4) ma znaczenie diagnostyczne w chorobach naczyń;
5) jest głównie oznaczana metodą immunofluorescencji bezpośredniej.
Prawidłowa odpowiedź to:
| A. 1,5. | B. 1,4. | C. 2,3. | D. 1,4,5. | E. 2,5. |
Podobną technikę można zastosować rozwiązując zadanie nr 10. Wiedza, że test hipoglikemii poinsulinowej służy do oceny rezerw wydzielniczych GH (a więc jest użyteczny przy podejrzeniu niedoboru GH) pozwala na wykluczenie poprawności odpowiedzi B, C i E (czyli tych które zawierają element nr 5). W następnym kroku należy rozstrzygnąć czy w diagnostyce akromegalii bardziej jest przydatne oznaczanie GH czy też IGF.
Nr 10. W diagnostyce laboratoryjnej akromegalii wykonuje się przede wszystkim:
1) oznaczenie stężenia hormonu wzrostu (GH);
2) oznaczenie stężenia insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1);
3) test hamowania wydzielania GH po doustnym obciążeniu glukozą;
4) test z klonidyną;
5) test hipoglikemii poinsulinowej.
Prawidłowa odpowiedź to:
| A. 2,3. | B. 1,5. | C. 1,4,5. | D. 1,3. | E. 2,4,5. |
Jedynym dokumentem przeznaczonym do udzielania odpowiedzi jest karta odpowiedzi, której wzór widoczny jest poniżej:
|
Karta odpowiedzi 120-zadaniowa |
Karta ta po wypełnieniu przez zdającego egzamin jest wczytywana za pomocą czytnika optycznego. Umożliwia to sprawną i szybką ocenę wyników egzaminu także w przypadkach, gdy liczba zdających jest stosunkowo duża. Jednak korzystanie z czytnika optycznego nakłada pewne ograniczenia. Przede wszystkim karty odpowiedzi powinny być wypełniane za pomocą ołówka (optymalnie o twardości B2 lub B3). ślady pozostawione na karcie za pomocą długopisu, pióra lub mazaka mogą być dla czytnika niewidoczne. Stosowanie ołówków ma tę dodatkową zaletę, że umożliwia zdającym korektę udzielonej odpowiedzi w przypadku zmiany zdania co do jej poprawności. Niektóre z osób zdających sygnalizują brak zaufania do takiej metody udzielania odpowiedzi, sugerując iż istnieje możliwość zmiany zaznaczonych przez nich odpowiedzi. Obawy te są nieuzasadnione z 2 powodów: egzaminy testowe są anonimowe, na kartach odpowiedzi nie są umieszczane dane personalne zdającego (a jedynie jego numer kodowy), a po drugie stosowane przez CEM procedury egzaminacyjne zapewniają, że do momentu obliczenia wyników egzaminu karty są 'przetwarzane' w sposób komisyjny - co uniemożliwia tego typu interwencję pojedynczej osobie.
Wypełnianie kart egzaminacyjnych polega na dokładnym zaczernieniu odpowiednich prostokątnych obszarów na karcie. Poniższy przykład pokazuje prawidłowe zaznaczenie odpowiedzi (odpowiedź B na zadanie Nr 2):
A oto kilka przykładów nieprawidłowego zaznaczenia odpowiedzi:
W czasie wypełniania kart należy unikać umieszczania jakichkolwiek znaków poza wnętrzem czerwonych prostokątów. Znaki takie mogą bowiem powodować błędne odczytanie zawartości karty. Szczególnie 'newralgicznym' miejscem karty jest jej lewa krawędź, na której umieszczony jest szereg czarnych prostokątów. Są to znaczniki poszczególnych rzędów karty wykorzystywane przez czytnik. Umieszczenie w tym obszarze jakichkolwiek znaków zawsze powoduje błędne odczytanie karty. Zdający są również zobowiązani do dbałości o zachowanie kart w nieuszkodzonym stanie, w szczególności niedopuszczalne jest zginanie lub zagniecenie karty.
W każdej z kart egzaminacyjnych można wyróżnić 2 części: nagłówek zawierający 7 wierszy oraz część główną zawierającą 60 wierszy (na karcie 120-zadaniowej) lub 50 wierszy (na karcie stuzadaniowej) przeznaczonych do zaznaczania odpowiedzi na poszczególne zadania. Nagłówek jest wykorzystywany do zapisania:
Numery kodowe są nanoszone na karty przez CEM. Osoby zdające nie muszą zatem umieszczać ich na kartach. Przed przystąpieniem do rozwiązywania testu należy jednak sprawdzić wersję książeczki testowej i porównać ją z oznaczeniem w 7 wierszu nagłówka wszystkich używanych kart egzaminacyjnych.
W trakcie egzaminów testowych organizowanych przez CEM obowiązuje zasada, iż osoby z parzystym numerem kodowym rozwiązują II wersję testu, a pozostałe wersję I. W przypadku stwierdzenia przez osobę egzaminowaną złamania tej zasady należy ten fakt zgłosić członkowi komisji egzaminacyjnej.
Poniżej przedstawiono przykład prawidłowo wypełnionego nagłówka karty egzaminacyjnej:
Podpisywanie kart odpowiedzi
Jak zasygnalizowano powyżej, karty egzaminacyjne nie są oznaczane imieniem i nazwiskiem osoby egzaminowanej. Dzięki temu w całym procesie oceny wyników egzaminu zdający pozostają anonimowi: w trakcie wczytywania kart egzaminacyjnych, dokonywania korekty odpowiedzi błędnie odczytanych przez czytnik, aż do momentu ostatecznego ustalenia wyniku. Zdekodowanie numerów osób zdających jest przeprowadzane dopiero po rozpatrzeniu ewentualnych zastrzeżeń do zadań testowych.
Z powyższych względów kart egzaminacyjnych nie należy podpisywać. Jednak w celu wprowadzenia mechanizmu wykluczającego podmienienie kart odpowiedzi, zdający są zobowiązani do opisania wszystkich kart na ich odwrocie pismem odręcznym. W opisie tym zawsze należy opisać wersję rozwiązywanego testu (np.: 'wersja pierwsza') oraz zwykle miejsce i rodzaj egzaminu.
Podstawowe zasady rozwiązywania testu